331. ROCZNICA NADANIA PRAW MIEJSKICH SZCZUCZYNOWI
Idee, które przyświecały Antoniemu Stanisławowi Szczuce, gdy zakładał i zaczynał budować Szczuczyn
Główne idee, które przyświecały Antoniemu Stanisławowi Szczuce, gdy zakładał i zaczynał budować nasze miasto zawarte są moim zdaniem w dwóch dokumentach stanowiących fundament i podstawę do rozwoju Szczuczyna. Mówię o Akcie Nadania Praw Miejskich i Akcie Fundacji i Lokacji kolegium pijarskiego oraz kościoła pw. Im. Najświętszej Maryi Panny w Szczuczynie. Zawarte w dokumentach treści potwierdzają fenomen A. St. Szczuki – wizjonera, człowieka, który wyprzedził swoją epokę, przyjaciela i doradcę Królów Polskich, podkanclerzego litewskiego, jednej z najwybitniejszej postaci ówczesnej Rzeczypospolitej.
W Prawie Miejskim Magdeburskim, które uzyskał Szczuka od Króla Jana III Sobieskiego 9 listopada 1692 r. W dosłownym tłumaczeniu z łaciny na polski czytamy:
„My, Jan III, z Bożej łaski Król Polski, Wielki Książę Litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, inflancki, kijowski, wołyński, podolski,……
W Imię Pańskie. Na wieczną rzeczy pamiątkę.
„Oznajmiamy niniejszym pismem Naszym […] Stanął tu przed Nami urodzony Antoni Stanisław Szczuka, referendarz koronny, Nasz starosta lubelski, warecki i wiłkomierski […] iż nową Kolonię i Miasto, w dobrach swych dziedzicznych od nazwiska rodowego nazwane założyć pragnie […] Przeto z łatwością na to przystajemy i zgadzamy się, o co prosił […], iżby w swoich dobrach dziedzicznych, miasteczko albo miasto na wzór innych miast w Koronie mógł ulokować, […] Herbem zaś jego albo pieczęcią będzie gwiazda złota w polu białym z literami [nazwy] tegoż Miasta,…”
Założenie miasta w owym czasie niepokojów, wojen i zaraz to wyzwanie, wręcz odwaga. W XVII w. w Mazowszu lokowano tylko 9 miast. W latach 1670-1700 w tej części województwa mazowieckiego lokowano tylko dwa miasta Stawiski i Szczuczyn.
Inicjatywa Szczuki utworzenia w ziemi wiskiej miasta Szczuczyna wynikała zapewne z typowych dla założycieli innych miast prywatnych przesłanek – z chęci pomnożenia własnych dochodów oraz zaspokojenia ambicji osobistej. Chociaż większy nacisk należałoby chyba położyć na motywy ambicjonalne, gdyż miasto na etapie budowy i organizacji wymagało przede wszystkim nakładów finansowych, możliwych do ewentualnego zrekompensowania w dalszej przyszłości. W pobliżu Szczuczyna funkcjonowało założone w XV w. królewskie miasto Wąsosz, znajdujące się w 2 połowie XVII w. w upadku i założone w XVI w. prywatne Grajewo bardzo słabo rozwinięte. Założyciel Szczuczyna musiał, więc starannie zadbać o wyposażenie go we wszystkie atrybuty potrzebne do pomyślnego rozwoju.
Wedle wydanego w 1648 r. Dyszkursu o pomnożeniu miast w Polszcze o przyczynach rozwoju miast stanowią rzeki, porty, drogi, żyzna okolica, piękne położenie i sława miasta. Ludzi przyciągają miasta z dużymi jarmarkami, sławnymi uczelniami, trybunałami, siedzibami pańskimi. Ważne jest, więc zaopatrzenie miast w odpowiednie przywileje, zwolnienia od ceł i ciężarów publicznych. Przede wszystkim jednak o pomyślności stanowią przemysł i handel.
Dlatego Akt Nadania Praw Miejskich Szczuczynowi zawiera stwierdzenie:
„Kierując się zaś pożytkiem owego Miasta, targi cotygodniowe, dwa razy na tydzień to jest w każdy wtorek i czwartek organizować polecamy. Jarmarki zaś doroczne cztery, wedle zwyczajów w innych miastach panujących, po pięć dni trwające. Pierwszy na Świętego Jana Chrzciciela, drugi na Świętego Wawrzyńca Męczennika, trzeci na Świętego Michała Archanioła, czwarty na Świętego Marcina Biskupa każdego roku wyznaczamy.
Na które niechaj wstęp wolny mają ludzie wszelakiej płci, stanu i kondycji, jako też Kupcy i rzemieślnicy z towarami jakiejkolwiek nazwy i rodzaju”
Przywilej lokacyjny króla Jana potwierdza August II przywilejem wystawionym 14 marca 1699 r. w Warszawie, dodając Szczuczynowi dodatkowo 5 jarmarków. Po klęsce pożaru w 1698 r. zwolnił również od podatków miasto na dalsze 30 lat.
Szczuczyn posiadał 9 jarmarków a inne miasta w regionie tak jak Wizna stolica regionu 3 jarmarki, Grajewo 2, Wąsosz 2.
Szczuka uzyskał również od sejmiku wiskiego wieczne zwolnienie miasta od podatków państwowych i innych ciężarów. W 1703 r. już, jako Podkanclerzy postarał się o zatwierdzenie swoich poczynań w ziemi wiskiej przez sejm lubelski.
Wolą założyciela i właściciela Szczuczyna Podkanclerzego Litewskiego A. St. Szczuki zawartą w Akcie Nadania Praw Miejskich było:
„W mieście onym [Szczuczynie] wszyscy jednym mają cieszyć się prawem i równi być mają wobec praw miejskich, wszyscy, z jakiegokolwiek byliby narodu, jeżeli tylko praw publicznych nie łamią, przyjęci do prawa być muszą, wykluczyć ich nie można. Iżby za zgodą […] Pana Dziedzica i Fundatora Miasto owo cieszyć się mogło z Naszej łaski wszystkimi i każdym z osobna przywilejem, jakie inne miasta posiadają., obejmujemy je taką samą ochroną – każdemu z jego mieszkańców ochronę przed niesprawiedliwością na zawsze obiecujemy…”
Janusz Siemion
(fragmenty referatu wygłoszonego na uroczystej Sesji Rady Miejskiej w Szczuczynie 03.06.2022 r.)
Komentarze pod artykułami są opiniami użytkowników naszego portalu. Nie publikujemy wpisów wulgarnych, zwalczamy trollowanie. Nie tolerujemy spamu i postów pisanych wyłącznie Caps – Lockami. Ze względu na ograniczoną długość komentarzy zastrzegamy sobie prawo do usuwania obszernych artykułów wklejanych w postach w sytuacji, kiedy można wykorzystać link.